Krótka historia sukienki z odkrytymi plecami
„Jaki skandal! Nie do wiary!” – Tak zapewne zareagowała widownia, gdy w 1925 roku 20-letnia wówczas aktorka, Clara Bow pokazała się na ekranie filmowym w niemal przezroczystej kreacji z kusząco niskim wycięciem na plecach (zdjęcie poniżej). Do dziś jej strój budzi zaskoczenie, a minęło od nakręcenia filmu prawie sto lat.
Być może tajemnica tego fasonu tkwi w mocy, którą posiada. Wygląda na to, że kobieta w sukni z odkrytymi plecami od razu nabiera zalotności, zmysłowości i pewności siebie. Co powoduje, tą zmianę w charakterze? Wystarczy spojrzeć wstecz, i zobaczyć kto nosił ten ponadczasowy fason.
Clara Bow w filmie niemym „My Lady of Whims”, (reż. Dallas M. Fitzgerald, 1925 r.), Zdjęcie: Wikimedia Commons
Wspomniana powyżej Clara Bow grała w filmie aspirującą pisarkę – Prudence, która opuszcza rodzinny dom aby wraz ze współlokatorką zamieszkać w małej kawalerce w nowojorskiej dzielnicy Greenwich Village – miejscem utożsamianym z bohemą i społecznością artystyczną początku XX wieku. Gdy rodzina wysyła po nią dwóch młodych szpiegów Prudence robi wszystko, aby zwieść ich z tropu. Jednego uwodzi, a drugiego wprowadza w wir balów kostiumowych i wieczorów tanecznych. Nic więc dziwnego, że tak sprytna i zadziorna bohaterka ukazuje się na ekranie w kreacji budzącej zaskoczenie. Warto jednak pamiętać, że kontrowersyjny strój uzasadniony jest w filmie otoczeniem. Prudence zakłada suknię na bal maskowy. Nie jest to więc stylizacja dzienna, lecz kreacja wieczorowa, która ma być adekwatna do okazji. Bale maskowe, jak wiadomo, znane są z ekscesów i szaleństwa. Kostium jest więc odzwierciedleniem wydarzenia – podkreśla charakter bohaterki, ale jest na tyle mocno związany ze swoją rolą „kostiumową,” że twórcy filmu nie obawiają się, że pokazanie go na ekranie spowoduje mody na sukienki z odkrytymi plecami… a przynajmniej nie w sytuacjach innych niż bale kostiumowe w podziemnych lokalach nowojorskiej bohemy.
Loretta Young w sukni projektu Adrian stworzonej do filmu „Midnight Mary”, (reż. William A. Wellman, 1933 r.), Zdjęcie: pinterest.com
Nie mogli się bardziej mylić. Mija mniej niż dziesięć lat i odkryte plecy stają się popisowym elementem sukni wieczorowych. Gwiazda epoki, Jean Harlow, występuje w tym fasonie wielokrotnie, a dla projektantki Madeleine Vionnet wycięcie z tyłu staje się znakiem rozpoznawalnym. Nawet znany fotograf, George Hoyningern-Huene, wykorzystuje ich skośne linie, żeby przybliżyć fotografie modową do rozkwitającej w latach 30-tych geometrycznej sztuki modernistycznej. Na zdjęciach Hoyningern-Huene’a można też zauważyć rosnącą popularność mody sportowej. Kadry przedstawiające kobiety w wełnianych kostiumach kąpielowych należą do jego najbardziej rozpoznawalnych ujęć. Odkryte plecy, z powodów praktycznych, stają się pożądanym elementem garderoby letnio-sportowej. Fason zyskuje więc aprobatę plażujących nad lazurowym wybrzeżem dam z wyższych sfer, a to oznacza, że odkryte plecy to już nie kontrowersja, lecz elegancja (oraz pięknie opalone plecy po wakacyjnym wyjeździe).
Suknia Givenchy, Zdjęcie: Irving Penn, amerykański Vogue, 15 maja 1956
Krój na dobre zapieczętowuje Hubert de Givenchy, gdy wiosną 1956 roku prezentuje w swojej kolekcji czarną sukienkę o odkrytych plecach. „Bare-back black” [po polsku: czarna o odkrytych plecach], pisano o niej w maju w amerykańskim wydaniu czasopisma Vogue, „to wspaniały, nowy, paryski sposób na pokazanie krótkiej, czarnej sukienki koktajlowej.” Na zdjęciu powyżej widzimy modelkę Evelyn Tripp w opisywanej kreacji, którą uchwycił w obiektywnie Irving Penn. Givenchy, projektant utożsamiany z wyrafinowaną Audrey Hepburn, nadał fasonowi nienaganne charakterystyki mody luksusowej połowy XX wieku. Jak się okazało, nie na długo. Od sukienki z odkrytymi plecami niemożliwe było odłączenie od lat towarzyszących jej cech uwodzicielskich.
Najlepiej to widać na przykładzie Vikki Dougan, aktorki i modelki, której figura uważana jest za inspirację do animowanej postaci Jessici Rabbit – symbolu seksu ekranu kreskówkowego. Aby jeszcze bardziej uwydatnić erotyczność jej sylwetki Dougan często fotografowano w sukienkach z odkrytymi plecami, z którymi do dziś jest kojarzona. Przykładem takiej sesji są zdjęcia wykonane przez Ralpha Crane na ulicy Los Angeles w 1957 roku. Młoda aktorka, ubrana w przylegającą do ciała czarną sukienkę z wycięciem z tyłu, przyciąga spojrzenia przechodniów spacerując po mieście. Zalotność, jaka charakteryzuje Dougan jest szczególnie podkreślona jej wyborem modowym.
Vikki Dougan przyciąga spojrzenia podczas sesji w Los Angeles, 1957 r./ Zdjęcie: Ralph Crane dla magazynu LIFE
Mireille Darc w sukni projektu Guy Laroche w filmie „Tajemniczy blondyn w czarnym bucie” (reż. Yves Robert, 1972 r.), Zdjęcie: kadr z filmu
Podobnie jest w przypadku francuskiej aktorki, Mireille Darc. Gdy gwiazda zmarła w 2017 roku, jedno z najczęściej udostępnianych jej zdjęć przedstawiało Darc w filmowej roli Christine, ubraną w czarną kreację z odkrytymi plecami od Guy Laroche. Tylko ci, którzy oglądali film wiedzieli, że grana przez Darc bohaterka to prawą ręką francuskiego szefa kontrwywiadu. Christine to typowa femme fatale, czyli kobieta, która podstępnie wykorzystuje swoje atuty (często fizyczne), żeby doprowadzić mężczyznę do zguby. Sukienka z odkrytymi plecami to idealny kostium dla takiej postaci ponieważ jej dwuznaczność tłumaczy zachowanie mężczyzny, który „daje się” uwieść. W scenie z widocznego powyżej kadru Mireille Darc wita się z głównym bohaterem i odwraca się. Widzimy wtedy, po raz pierwszy, wycięcie na plecach jej czarnej sukienki. Ujęcie idącej do przodu bohaterki trwa kilka sekund, na tyle długo, żeby widz (oraz główny bohater) mógł zachwycić się jej ciałem.
Jednak ten zabieg uprzedmiotawiający, który nie rzadko stosowano w filmach z udziałem Marylin Monroe, nabiera tutaj, dzięki sukience, nieco innego wymiaru. Jego celem nie jest już tylko oglądanie jak najdłużej się da znikającej w dal kobiecej pupy – teraz widz powinien patrzeć na plecy, a przecież patrzenie na plecy to coś dużo szlachetniejszego. To właśnie tutaj kryje się fenomen sukni z odkrytymi plecami – jest ona zarazem elegancka jaki i erotyczna, klasyczna jak i kokieteryjna.
Dziś sukienka z odkrytymi plecami to klasyk. Nadal, tak jak prawie wiek temu, przyciąga wzrok na ekranie filmowym. Wystarczy przypomnieć sobie młodą Keirę Knightly w szmaragdowo zielonej kreacji, która lśniła w mrocznie-oświetlonej bibliotece, dodając zmysłowości nadchodzącej scenie romantycznej.
Keira Knightley w sukni projektu Jacqueline Durran, kostiumografki filmowej w filmie „Pokuta” (reż. Joe Wright, 2007 r.), Zdjęcie: pinterest.com
W kulturze masowej suknia z odkrytymi plecami prawie zawsze posiada nutkę erotyzmu. Ale czy tak nie jest z każdym ubraniem, które odsłania fragment gołego ciała? Co więc powoduje, że pomimo prób nie udało się temu krojowi uwolnić od etykiety stroju „wyjątkowo intrygującego.” Odpowiedź brzmi prosto: zaskoczenie. Gdy widzimy i witamy się z osobą po raz pierwszy, odsłonięte plecy to fason, którego się nie spodziewamy. Dopiero jak osoba się od nas odwróci i, zwykle, zacznie iść żwawym krokiem do przodu, zauważamy to czego wcześniej nie dostrzegliśmy. A zaskoczenie, oraz gdy coś jest dla nas bliskie, ale jednak nie do uchwycenia, to przecież dwa kluczowe odczucia niezbędne do podsycenia atmosfery.
Bella Hadid w srebrnej sukni projektu Elie Saab na festiwalu filmowym w Cannes, 2018 r., Zdjęcie: pinterest.com
_______________
Autorka tekstu: Krystyna Spark
Absolwentka historii sztuki i filmoznawstwa na University of St Andrews. Obecnie studentka na Londyńskim Royal College of Art, gdzie pisze pracę magisterską o polskiej modzie lat 60-tych. W wolnym czasie kolekcjonuje modę, prowadzi https://www.instagram.com/muzeummody i działa w redakcji magazynu Szajn. Instagram: https://www.instagram.com/krystynaspark/
